Davul, bilinen en eski vurmalı çalgılardan biridir. Ahşap, maden ya da pişmiş topraktan silindirik bir gövdeye gerilen deriden oluşur. El ya da sopayla çalınır. Biçimi değişse de dünyanın heryerinde ve her toplumda kullanılan bir çalgıdır.
Davulun diğer adları; köbürge, küvgür, tuğ, tavul, tabıl (babl)dır. Davul çalanlara davulcu, tabilzen, tabbal gibi adlar verilirdi. VIII. yüzyılda 'köbürge', daha sonraları 'tuğ' ve XI. yüzyılda 'küvrüğ' adını almıştır.
Türklerde davul
Türklerin de en eski vurmalı çalgılarından biri davuldur. Davul, Türklerin eski dinleri olan Şamanlık'ta dinsel törenler sırasında çalınırdı. Şaman din adamları kötü ruhları davul çalarak kovarlardı. Türkler Müslüman olduktan sonra davul eski işlevini yitirdi. Tuğ ve sancakla birlikte devletin egemenlik simgesi oldu.Türklerde davul Osmanlı döneminde hem mehterhane adı verilen bandoda, hem de halk müziğinde kullanıldı. Askeri müzikte kullanılan davullar büyük çaplı ve tek yüzü deri kaplıydı. Yere koyularak tek ya da çift olarak çalınan bu davullara kös denirdi. Bunların biraz daha küçüğü atın iki yanına bağlanarak da çalınırdı.
Asma Davul Notasyonu Bilgileri
Nota Değerleri
Bir notayı çaldığımız süre Nota Değerini ifade eder. Bu nota değerleri çeşitli sembollerle ifade eder. Nota değerleri müziğin temelini teşkil eder. Ölçü oluşturmamızda, ritim notasyonu okurken doğru okumamıza yardımcı olur (Tabakoğlu, 1990: 7).
Nota Değerleri
Kaç Vuruşluk Ritmik İsim
4 Vuruş Birlik Nota
2 Vuruş İkilik Nota
1 Vuruş Dörtlük Nota
Yarım Vuruş Sekizlik Nota
Çeyrek Vuruş Onaltılık Nota
Nota değerlerini matematiksel olarak da gösterebiliriz (İldan, 2008: 36).
Porte
Asma davul ritim notasyonu birbirine paralel iki çizgi üzerine yazılır. Aşağıda iki paralel çizgiden oluşan porte örneği görülmektedir (Boyraz, 2000: 13).
Düm
Asma davul notasyonunda “düm”ler yani kalın sesler üstteki paralel çizginin üzerine yazılır (Boyraz, 2000:14).
Tek
Asma davul notasyonunda “yek”ler yani ince sesler alttaki paralel çizginin üzerine yazılır (Boyraz, 2000: 15).
Yek
Asma davul notasyonunda her iki paralel çizgiye yazılan düm ve tek notalarının birlikte yazılması durumunu “yek” olarak okuyoruz. Yek Asma davulda tokmak ve çubuğun aynı anda vurulmasıyla oluşur. Düm ve tek tam alt alta gelecek şekilde birleşik yazılır (Boyraz, 2000: 41).
Kasnak
Asma davul çalarken bazı yöresel özelliklerden ötürü tokmağın düm yerine kasnağa vurulduğuda görülür. Bu durumda notasyon olarak kasnağa vurulması gerekli yerlerde düm notası üzerine “K” harfi yazılarak ifade edilir (Boyraz 2000: 16).
Çember
Asma davul çalarken bazı yöresel özelliklerden ötürü tokmağın düm yerine çembere vurulduğuda görülür. Bu durumda notasyon olarak çembere vurulması gerekli yerlerde çek sesini düm notası üzerine “Ç” harfi yazarak ifade ederiz (Boyraz, 2000: 17).
Sus İşaretleri
Asma davul notasyonunda nota değerlerine karşılık olarak çalmamamız gereken süreleri sus işaretleri ifade eder. Her bir nota değerine karşılık gelen sus işareti vardır. Sus işaretlerini okurken “es” şeklinde söyleyebiliriz (Tabakoğlu, 1990: 8).
Birlik notaya karşılık gelen sus işareti.
Birlik sus
İkilik notaya karşılık gelen sus işareti.
İkilik sus
Dörtlük notaya karşılık gelen sus işareti.
Dörtlük sus
Sekizlik notaya karşılık gelen sus işareti.
Sekizlik sus
Onaltılık notaya karşılık gelen sus işareti.
Onaltılık sus
Otuzikilik notaya karşılık gelen sus işareti.
Otuzikilik sus
Nokta
Nokta sesli ve sessiz süre değerlerini uzatmak için notaların sağ tarafına konulan kendi süresinin yarı değeri kadar uzatan işarettir (Yılmaz, 188: 21).
Röpriz
Dizeği üstten alta doğru dik olarak kesen ve ölçü çizgisinden sonra ve hemen onun yanına konan kalın bir çizgi ile, tekrarı istenen tarafta bu çizginin yanı başına, dizeğin orta kısmına gelecek şekilde konan iki noktadan ibaret tekrar işaretine denir. Röpriz işareti karşılığı yoksa en başa karşılığı varsa karşılığı olan ölçüye döner (Yılmaz, 1988: 25).
Senyo
Senyo tekrar işareti olarak kullanılır ikinci senyoya gelince ilk konduğu yere geri dönülür fine veya son yazan yerde bitirilir (İldan, 2008: 36).
Simile
Bir önceki ölçüdeki notaların tekrarını simile işareti ile gösteriyoruz. Üzerine koyduğumuz rakam kendisi hariç kaç kere tekrar edeceğimizi gösterir. Örneğin üzerinde üç rakamı varsa dört kere okunacağını veya çalınacağını gösterir. İki ölçü öndeki notaların tekrarınıda çift çizgi çekerek ve ölçü çizgisinin ortasına yazarak gösteririz (İldan, 2008: 38).
Dolap
Bir müzik parçasında tekrar edilecek bölümün sonunda değişiklik yapılmak istenebilir bunun için tekrar yazmaya gerek yoktur. Birinci ve ikinci dönüşlerde tekrar edilecek dolap işareti ile belirlenir. İlk seferde birinci dolap çalınır veya okunur röpriz işareti ile başa dönülür ikinci çalınış ve ya okumada birinci dolap atlanarak çalınır veya okunur (Yılmaz, 1988: 28).
Da Capo
Müzik parçası çalınıp veye okunup bittikten sonra en başa dönülüp belirli bir yere kadar tekrar çalınması veya okunması gerekebilir. Genellikle parçanın sonunda yer alan D.C. işareti parçanın en baştan tekrar çalınıp veya okunup fine yazan yerde bitirileceğini gösterir. D.C = Başa Dönüş Fine = Son (İldan, 2008: 40).
Coda
Müzik parçası tekrar edilirken Coda işaretli iki bölüm arası atlanır, ikinci koda işaretinden sonraki bölüm çalınarak veya okunarak Finede bitirilir (İldan, 2008: 41).
Durak (Puan d’org – Fermata)
Notaların üst kısmına durak işareti konduğu zaman notanın içersisindeki zamanını durdurur ayrıca durak işareti alan bir nota kendi süresinden daha fazla bir süre kazanmış olur. Bu süre uzunluğu kesin olmamakla beraber, icracının veya söyleyenin yorumuna kalmıştır. Süre belli değildir. Durak işareti susların üzerine geldiği zaman Puandere adını alır (İldan, 2008: 42).
Üçleme (Triole)Bir notanın süresinin üç eşit bölüme ayrılması ile üstüne veya altına 3 rakamı konularak meydana gelirler (İldan, 2008: 44).
Senkop
Hafif bir vuruş veya zaman üzerine başlayan sesli sürenin kuvvetli bir vuruş veya zaman üzerinde devam etmesine denir. Daha basit bir şekilde ifade edersek kuvvetli ve hafif zamanların birbirleriyle yer değiştirmesidir. Bu durumda hafif zaman kuvvetlenir, kuvvetli zaman hafifler. Hafif ve kuvvetli zaman birbirine bağ işareti ile bağlanır bu bağın kullanılması gereklidir. Senkopları üç çeşit olarak görebiliriz.
Senkopun iki değeri, eşit değerli ve eşit süreli olursa buna Eşit Senkop denir.
Eşit Senkop Durumu
Senkopun iki değeri eşit süreli değil ve ikinci değer birinci değerden sürece küçük ise Eşit Olmayan Senkop denir.
Senkopun iki değeri eşit süreli değil ve ikinci değer birinci değerden sürece büyükse buna Aksak Senkop denir (Özkan, 1984: 565-567).
Kaynakça: http://tr.wikipedia.org/wiki/davul
Türk Halk Oyunları Türlerine Göre Asma Davulun İncelenmesi Sanatta Yeterlik Tezi Notları
Mustafa ŞAHİN